و
شناسنامه ی حضرت ایوب (علیه السلام)
حضرت ایوب (ع) از انبیاء مشهور بوده و نام مبارکش چهار بار، در چهار سوره و در
چهار آیه، در قرآن مجید آمده است.(1)
ایوب از ریشه «آبَ یووب» یعنی کسی که بار دیگر سلامت و نعمت و مال فرزندان به
او باز گردانده شود.(2)
وی از فرزندان حضرت ابراهیم(ع) است، اهل تاریخ، سلسله نسب او را چنین نوشته اند:
«ایوب بن آموص بن رازج بن روم بن عیصا بن اسحاق بن ابراهیم» و مادرش از فرزندان
لوط بن هاران.(3)
در اینکه ایوب (ع) در کجا به دنیا آمده و وطن حقیقی او کجاست؟ مورّخین اختلاف دارند
برای او شهرهای «بثنه» ، «جابیه» از سرزمین شام «دمشق» ذکر کرده اند(4) که سه
هزار و ششصد و چهل دو سال بعد از هبوط آدم (ع) متولد شد و سرانجام در سن نود و سه
سالگی فوت کرد و در قله کوه جحاب در حدود یمن به فاصله هشتاد میل از عدن دفن شده
است.(5)
سر گذشت ایوب (ع) و آزمایش عجیب او
صاحب تاریخ بلعمی گوید: ایوب (ع) در یکی از نواحی شام به نام بثنه، (6) می زیسته است
و نیز گویند هفت سال در آن شهر به عبادت و پرستش خداوند مردم را تبلیغ می نموده و سر
انجام فقط سه نفر به او گریده بودند.
وی یکی از پیامبران است که قرآن، نبوت و پیامبری آنها را بیان کرده است(7) او بسیار با
تقوی بوده و نسبت به مساکین و بیچارگان زیاد رئوف و مهربان و نیز ایتام و بینوایان زیادی
را سرپرستی می نمود و در مهمان نوازی شهرت داشته و قوم خود را به عبادت و پرستش
خداوند دعوت می نمود است.
ایوب (ع) دارای مال فراوانی بوده و مقدار زیادی چارپایان و بردگان و زمین های زراعتی
داشته و نیز فرزندان و خویشاوندان زیادی هم داشته است.
اوقاتی برای او گذشت که همه اموال و اراضی و چارپایان از دستش رفت و به انواع بلایا
و امراض مبتلا گشت و جز قلب و زبان سالم که متذکر به ذکر خدا باشد، اعضاء دیگر او
سالم نماید ولی او در تمام این مراحل صابر بود و هیچکاه به درگاه خداوند از این حیث
ننالید.بیماری آن حضرت آن قدر به طول انجامید که کسی با او نشست و برخاست نمی کرد
و هیچ کس در این مدت نزدیک او نمی شد و با وی هم صحبت نمی گردید.
کار مرض وی به جایی رسید که در شهر نتوانست به زندگی خویش ادامه دهد، به همین
خاطر اورااز شهر بیرون کردند و در خرابه ای بیرون شهر افکندند و مردم با او قطع رابطه
کردند.
هیچ کس جز همسرش که رعایت حق او نمود و محبت ها و نیکی و احسان وی را نسبت به
خود می دانست با او اظهار مهربانی و محبت نمی کد. همسرش نزد او رفت و آمد می کرد
و بامدادان او را نظافت کرده و کارهای او را انجام می داد، به نهوی که خود رو به ضعف رفت
و مال و دارایی اش اندک شد به گونه ای که برای کار می کرد و از مزد آن برای شوهرش طعام
تهیه می کرد و سنگینی این بار را تحمل می کرد...
او پس از آن همه خوشبختی و وجول مال و دارایی، در مورد از دست دادن مال و دارایی و فرزند
و گرفتاری هایی که برای شوهرش به وجود آمد و تنگدستی و فقر و خدمتگذاری برای رَحِم...
همراه با شوهرش ایوب(ع) صبر شکیبایی پیشه کرد.
همه ی این دشواری ها صبر و سپاس و حمد و ثنای ایوب (ع) را فزونی بخشید، تا آنجا که ان
حضرت در صبر و شکیبای و ناگواری ها و مصیبت ها ضرب المثل شد.(چنانچه صاحب البدایة
در جلد اول کتاب خود متذکر شده است).
گرفتاری تو را رفع خواهد کرد در پاسخ گفت: هفتاد سال سالم زندگی کردم، اگر هفتاد سال هم
برای خدا صبر کنم کم است.(8)
دانشمندان در مدت گرفتاری حضرت ایوب (ع) اختلاف کرده اند : برخی گفته اند که سه سال بوده
و قولی نیز هفت سال و چند ماه می داند و برخی آن را هیجده سال نقل کرده اند.(9)
ایوب (ع) اُسوه صبر و سپاس
قرآن مجید حضرت ایوب (ع) را بهترین بنده ی خدا، شکیبا و متوجه و اُواب می خواند.(10) و او
را از صالحین و نیکوکاران شمرده و وی را بر جهانیان برتری داده است.(11)
تاریخ زندگی آن حضرت نشان می دهد، که وی بین هفت تا هیجده سال به طور دائم در رنج و عذاب
بوده و در بستر طاقت فرسای بیماری آن چنان گرفتاری گردید که جز همسر باوفایش تمام فامیلها
او را ترک گفته و دشمنان لب به شماتت گشودند.(12)
در قدآن کریم راجع به ایوب (ع) در حدود دوازده آیه آمده است اگر چه فقط چهار بار نام او ذکر
گردیده است.(13) قرآن آشکارا بیان می کند که اوب(ع) به بیماری مبتلا شد و پروردگار خویش
را خواند خداوند دعای او را مستجاب گرداند و بیماری او را برطرف ساخت و اهل او را به او باز
گرداند.(13)
خدای متعال نحوه ی شفا یافتن ایوب (ع) را این گونه بیان می کند:«ای ایوب! با پای خود به زمین
بکوب»(14) آن حضرت نیز برای امتثال امر او چنین کرد و به دستور خداوند چشمه ای از آب سرد
جوشید سپس به او فرمان داد تا خود را در آن چشمه شستشو دهد و از آن بنوشد و بدین ترتیب خداوند
درد بیماری ظاهری و باطنی آن حضرت را از بین برد.
استاد مصطفی مراغی در تفسیر خود می گوید: این اشاره به نوع بیماری است که ایوب (ع) بدان
مبتلا بوده و آن بیماری پوستی غیر مُسری مانند «اکزما» و خارش بدن و امثال آن بوده، که جسم
آدمی را به شدت رنج می دهد ولی بیماری کشنده ای نیست... چنان که اشاره دارد آن آب از آبهای
معدنی بوده که برای این نوع بیماری ها سودمند است. چه این که این قبیل آبها همانگونه که فایده
ظاهری دارد نوشیدن آن نیز سودمند است.(15)
انگیزه تنبیه همسر ایوب (ع)
روایت شده شیطان یک روز به صورت طبیعی بر همسر ایوب (ع) ظاهر شد و گفت: من شوهر تو
را درمان می کنم به این شرط که وقتی شفا یافت به من بگوید تنها عامل سلامتی من تو بوده ای و
هیچ مزد دیگری نی خواهم.
همسر ایوب (ع) که از ادامه بیماری او سخت ناراحت بود این پیشنهاد را پذیرفت و نزد ایوب (ع)
آمد و آن پیشنهاد را به او گفت.
ایوب (ع) که متوجه دام شیطان بود، سخت بر آشفت و سوگند یاد کرد که اگر سلامتی خود را باز
یافت صد تازیانه به همسرش بزند و او را تنبیه کند.(16)
وقتی که ایوب (ع) سلامتی خود را باز یافت برای اینکه به سوگند خود وفا کند و خداوند برای تخفیف
این مجازات از یک سو (چون آن زن خدمات ارزنده ای به آن حضرت انجام داده بود) و حرمت و سوگند
از سوی دیگر دستور می دهد که بسته هایی از گندم یا خرما را که دارای صد شاخه بود بدست بگیرد و
یکبار به همسرش بزند و سوگندش را ادا نماید.(17)
شناسنامه همسر ایوب (ع)
نام همسر ایوب (ع) «رحیمه» دختر ابراهیم بن یوسف بن یعقوب بن اسحاق بن ابراهیم (ع) می باشد.(18)
وی جمله زنانی است که نام او در قرآن اشاره شده است.(19) از زنان مجلله روزگار در عصمت و عفت
و حیا و مودت و صبر در بلاء در طول مدت بیماری شوهر کم نظیر بود.
جزء نادر زنان جهان است که مدت طولانی در پرستاری شوهرش تمام توان استقامت نموده و خم به ابرو
نیاورده است و ثابت نموده که برخی از زنان انسانهای با وفا و نمک شناس و الگوی مقاومت به حساب
می آیند.
آنچه که دلالت بر کمال فضل و دانش علیا مخدره «رحیمه» می نماید روایتی است که علامه مجلسی از
ابن بابویه نقل کرده که: چون بلا از هر جهت بر ایوب (ع) سخت شد، زنش رحیمه صبر کرد بر محنت
آن حضرت و ترک خدمت او نکرد.
پس شیطان حسادت ورزید به خدمت کردن زن ایوب (ع) بر همسرش لذا به نزد او آمد و گفت:مگر شما
از آل یعقوب (ع) نیستی؟
گفت چرا؟
شیطان گفت: پس چیست این مشقت و بلا که من شما را در آن می بینم؟
آن عالمه ی صابره در جواب گفت: خدا به ما چنین کرده است که ما را ثواب دهد به فضل خود در وقتی
که عطا کرد به فضل خود و پس گرفت تا ما را امتحان کند و ثواب دهد آیا دیده ای انعام کننده ای بهتر از
او پس بر عطایش او را شکر و بر ابتلایش او را حمد می کنیم. پس جمع کرد برای ما دو فضیلت را با هم
که در نعمت او شاکر باشیم به توفیق او و در بلای او صابر باشیم و نمی یابیم برصبر کردن قوتی مگر به
یاری و توفیق او.
شیطان هر چه شبهه براو القاء کرد رحیمه به قوت ایمان همه را جواب گفت.(20)
ابن عباس گوید:خداوند جوانی را به همسر ایوب(ع) باز گردانید بطوری که برای او بیست و شش پسر به
دنیا آورد. همچنین ایوب(ع) دارای هفت پسر و هفت دختر بود که همگی از دنیا رفته بودند اما خداوند بار
دیگر آنها را به دامان ایوب (ع) و همسرش باز گردانید.(21)
1. قاموس قرآن ج1ص146-دائرة الفرائد ج2ص470-سورآیاتی که نام ایوب(ع) در آنها ذکر شده
عبارتند از: نساء/186-انعام/84-انبیاء/83-ص/41.چ
2. معانی الا خبار ص 50.
3. مجمع البیان ج4ص330-قصص الانبیاء ص328- بحارج 12ص 352- مع الانبیاء فی القرآن ص 264.
4. قصص الا نبیاء ص328- دایرة الفرائد ج2ص472- قصص قرآن ص 324.
5. جنات الخود ص 11- ناسخ التوریخ ج 2ض179.
6. البته در اینکه وطن ایوب (ع) کجا بوده مورد اختلاف است که سابقا بیان کردیم.
7. سوره ی نساء/163.
8. رک:دائرة الفرائدج2ص471به نقا از تریخ بلعملی-تاریخ انبیاء عماد زاده ص453به بعد-بحارالانوارج12ص339به بعد.
9. قصص الانبیاءص331-علل الشرایع ص57- خصال ج2ص399-دائرةالفرائد ج2ص472.
10. سوره ص/44.
11. سوره انعام/58،86.
12. تفسیر نمونه ج19ص296-قصص قرآن ص 212.
13. دائرةالفرائد ج2ص473.
14. انبیاء/84،83.
15. سوره ص/41-44.
16. تفسیر المراغی ذیل آیه شریفه- مع النبیاء فی القرآن ص 267.
17. بحارالانوارج12ص340.
18. سوره ص/44.
19. سوره ص/44.
20. ریاحین الشریعه ج5ص179.
21. بحار النوارج12ص347.